คดีแพ่งเป็นการโต้แย้งกันเกี่ยวกับสิทธิหรือหน้าที่ของบุคคลและทรัพย์สิน ส่วนคดีอาญาเมื่อมีการกระทำความผิดขึ้นและผู้เสียหายมีเจตนาที่จะให้ผู้กระทำผิดได้รับโทษทางอาญา
คดีแพ่ง คือ คดีที่มีข้อขัดแย้งพิพาทกัน หรือโต้เถียงกัน หรือกล่าวหากัน ไม่สามารถตกลงกันได้ เป็นเรื่องที่เกี่ยวกับสิทธิหรือหน้าที่ของบุคคล โดยมุ่งหมายให้จำเลยชำระเงิน หรือส่งมอบทรัพย์สิน หรือกระทำการ หรือละเว้นกระทำการอย่างใดอย่างหนึ่ง เพื่อประโยชน์ของผู้ฟ้องคดี
คดีที่มีการโต้แย้งเกี่ยวกับสิทธิหรือหน้าที่ของบุคคลตามกฎหมายแพ่ง เช่น การฟ้องให้ผู้กู้และผู้ค้ำประกันชำระเงินตามสัญญากู้และสัญญาค้ำประกัน หรือการฟ้องขับไล่ผู้เช่าออกจากบ้านหรือที่ดิน หรือการฟ้องเรียกให้ผู้ทำละเมิดชดใช้ค่าสินไหมทดแทน เป็นต้น
คดีแพ่งยังมีกรณีที่กฎหมายกำหนดให้บุคคลที่มีความจำเป็นจะต้องใช้สิทธิทางศาล โดยยื่นคำร้องขอต่อศาลเพื่อรับรองคุ้มครองสิทธิของตน เช่น การร้องขอตั้งผู้จัดการทรัพย์มรดกของผู้ตาย หรือการร้องขอให้แสดงกรรมสิทธิ์ในที่ดินโดยการครอบครองปรปักษ์ หรือการร้องขอให้รับรองบุตร เป็นต้น
คดีอาญา คือ คดีที่เกี่ยวกับความผิดและโทษซึ่งกำหนดไว้ในประมวลกฎหมายอาญาและกฎหมายอื่น เช่นพระราชบัญญัติต่าง ๆ ซึ่งมีโทษในทางอาญา โดยผู้เสียหายมีเจตนาที่จะให้ผู้กระทำผิดได้รับโทษตามกฎหมาย ได้แก่ ประหารชีวิต จำคุก กักขัง ปรับ และริบทรัพย์สิน
คดีอาญามีทั้งความผิดอันยอมความได้และยอมความไม่ได้
ความผิดที่ยอมความไม่ได้ หรือความผิดต่อแผ่นดิน คือ ความผิดที่มีผลกระทบต่อผู้เสียหายแล้ว ยังมีผลกระทบต่อสังคมส่วนรวมด้วย รัฐจึงต้องเข้ามาดำเนินการเพื่อเอาตัวผู้กระทำผิดมาลงโทษให้ได้ แม้ผู้เสียหายจะไม่ติดใจเอาความกับผู้กระทำผิดต่อไปแล้วก็ตาม
ความผิดอันยอมความได้ หรือความผิดต่อส่วนตัว คือ ความผิดที่มีผลกระทบต่อผู้เสียหายเท่านั้น แต่ไม่มีผลกระทบต่อสังคมส่วนรวมโดยตรง ดังนั้น เมื่อผู้เสียหายไม่ติดใจเอาความกับผู้กระทำผิดอีกต่อไปแล้ว คดีอาญาก็เป็นอันระงับไป
คดีแพ่งที่เกี่ยวเนื่องกับคดีอาญา คือ คดีที่ผู้เสียหายได้รับความเสียหายเนื่องจากการกระทำผิดในทางอาญา โดยผู้เสียหายอาจยื่นฟ้องคดีแพ่งที่เกี่ยวเนื่องกับคดีอาญาต่อศาลที่มีอำนาจชำระคดีแพ่ง หรือต่อศาลที่พิจารณาคดีอาญานั้นอยู่ก็ได้ เพื่อเรียกร้องค่าสินไหมทดแทนเสียหายที่ได้รับ
