ภาพของหญิงสาวที่ถูกปิดตา ในมือถือตาชั่ง มืออีกข้างถือดาบ เป็นภาพที่เราเห็นได้บ่อยจนเข้าใจได้ว่านี่คือ ภาพแทนความยุติธรรม ไม่ว่าจะเป็นประติมากรรมหรือภาพวาด ที่เห็นกันอยู่บ่อยๆ เราอาจจะพอเดาได้จากการถือตาชั่งในมือของเธอ ว่ามันเกี่ยวข้องกับความยุติธรรมอย่างไร แต่เคยสงสัยไหมว่า แล้วเธอคนนั้นคือใครกัน? ทำไมเธอถึงได้เป็นตัวแทนแห่งความยุติธรรมในเชิงสัญลักษณ์นี้ได้
เธอไม่ได้เป็นบุคคลในประวัติศาสตร์อันใกล้ ไม่ได้เป็นนารีขี่ม้าขาวในกระบวนการยุติธรรม แต่เธอคือ ‘เทพีเธมิส (Themis)’ จากปกรณัมกรีก หากพูดถึงตัวเธอเดี่ยวๆ แบบตอนที่ยังไม่ถูกนำมาเป็นภาพแทนความยุติธรรมอย่างที่เราเห็นนั้น เธอเองก็เป็นภาพแทนของความยุติธรรมอยู่แล้ว โดยให้ความสำคัญไปที่กฎธรรมชาติอันศักสิทธิ์ ในกรุงเอเธนส์ ยังบูชาเธอไว้ในนามของผู้พิทักษ์ของผู้ถูกกดขี่ด้วย
พอบอกว่าเป็นตัวแทนของกฎธรรมชาตินั้น มันคือเรื่องของดินฟ้าอากาศ พระอาทิตย์ พระจันทร์ จักรวาล ดาวเคราะห์ต่างๆ หรือเปล่า มันเกี่ยวกับความยุติธรรมตรงไหนกัน? ต้องทำความเข้าใจก่อนว่า natural law สำหรับชาวกรีกในตอนนั้น ไม่ได้เกี่ยวพันกับธรรมชาติอย่างที่เราคิดสักเท่าไหร่ แต่มันกลับเกี่ยวพันถึงสังคมมนุษย์ต่างหาก เพราะสำหรับตอนนั้นที่วิถีชีวิตของพวกเขายังผูกพันบูชาเทพเจ้าอยู่ คำทำนายหรือคำบัญชาจากพระเจ้าจะส่งตรงลงมาถึงมนุษย์ ซึ่งต่างกับ ‘nomoi’ หรือ ‘nomos’ ที่หมายถึง กฎที่มนุษย์ตั้งขึ้นมาเอง
แม้เทพหรือเทพีจากปรกรณัมกรีกส่วนมากจะมีชีวิตที่โลดโผนโจนทะยาน มีเหตุการณ์อิหยังวะโผล่มาให้เราเกาหัวเล่น แต่กับเทพีเธมิส ชีวิตของเธอถือว่าเรียบง่าย ไม่หวือหวา (ถ้าเทียบกับองค์อื่นๆ) ชื่อของเธอไม่ได้โผล่มาให้เราได้ยินบ่อยนัก นั่นไม่ใช่เพราะเธอเป็นเทพโนเนม ไร้ชื่อเสียง แต่อย่างใด เธอเองเป็นหนึ่งในไททันทั้ง 12 เทพรุ่นแรกก่อนก่อตั้งโอลิมปัส โดยความสามารถของเธอคือ แยกเรื่องจริงออกจากเรื่องแต่งได้ และเธอสามารถพูดได้แต่ความจริงเท่านั้น
ก่อนที่ซุสจะแต่งงานกับเฮร่าอย่างเป็นทางการ ก็ได้มีความสัมพันธ์กับเธมิสด้วยเช่นกัน เธอเองไม่ได้ทำหน้าที่ในฐานะคนรักเพียงอย่างเดียว แต่เป็นเพื่อนคู่คิดให้คำปรึกษากับซุส ในฐานะที่เขาเป็นเจ้าแห่งเทพทั้งปวง คอยเตือนเมื่อมีคนทำผิดกฎและคอยทัดทานในการตัดสินที่ไม่เป็นธรรมด้วย โดยเฉพาะเรื่องความรุนแรงที่เกินกว่าเหตุ อาจเพราะเธอเองมักจะไม่ใช้ความรุนแรงในการตัดสินด้วยเช่นกัน นอกจากนี้ยังคอยเตือนเหล่าทวยเทพด้วยกันถึงเหตุการณ์ต่างๆที่จะเกิดขึ้น ด้วยการหยั่งรู้ของเธอเอง
พอจะเห็นภาพกันแล้วว่าเธอใช้ความสามารถของเธอนั้นไปกับความยุติธรรมอย่างไร ทีนี้มาสำรวจภาพลักษณ์ของเทพเธมิส ในนามของ Lady Of Justice สัญลักษณ์ของความยุติธรรม ว่ามีสัญญะอะไรอยู่ในภาพลักษณ์นี้กันบ้าง แล้วแต่ละอย่างนั้นมีความหมายว่าอย่างไรกันแน่
- ตาชั่งในมือซ้าย แสดงถึงความเป็นธรรมและเที่ยงธรรม ในการใช้กฎหมาย เหมือนตาชั่งที่บอกว่าสิ่งใดหนักเบากว่ากันได้อย่างซื่อตรงเสมอ เปรียบกับตอนชั่งน้ำหนักของหลักฐานและพิจารณาสิ่งนั้นอย่างตรงไปตรงมา
- ดาบในมือขวา แสดงถึงอำนาจของการบังคับใช้กฎหมาย โดยดาบนั้นไม่ได้อยู่ในฝัก เพื่อแสดงให้เห็นถึงความโปร่งใส และยังเป็นดาบสองคม ที่ไม่ใช่คำเปรียบเปรย แต่เป็นดาบที่มีความคมทั้งสองด้านจริงๆ แสดงถึงการใช้อำนาจลงโทษผู้กระทำผิดและปกป้องผู้บริสุทธิ์ในดาบเล่มนี้ และนอกจากนั้น ที่ดาบต้องอยู่ต่ำกว่าตาชั่ง เพื่อแสดงให้เห็นว่าการลงโทษจะอยู่หลังจากการพิจารณาของตาชั่งเสมอ
- ผ้าปิดตา ในระยะแรก Lady Of Justice ไม่ได้มีผ้าปิดตานี้ แต่เพิ่งมามีเมื่อช่วงศตวรรษที่ 16 นี้ หลังจากนั้นมาก็มีการใช้เป็นระยะ จนกลายเป็นส่วนหนึ่งของสัญลักษณ์นี้ไปแล้ว และแสดงถึงความเป็นธรรมที่จะไม่ปล่อยให้ปัจจัยภายนอก อย่างความมั่งคั่ง ชื่อเสียง อิทธิพล มามีส่วนหรือมาชี้นำการตัดสิน
- ยืนหยัดอยู่บนหนังสือ และเท้าข้างหนึ่งอยู่เหนืองูพิษ เป็นรายละเอียดที่หลายคนอาจมองข้ามไป จนคุ้นเคยแค่กันตาชั่ง ผ้าปิดตา และดาบ ในร่างกายส่วนบน แต่ด้านล่างนั้นมีหนังสือที่เธอหยัดยืนอยู่บนนั้น แสดงถึงความยึดมั่นอยู่บนรัฐธรรมนูญที่เป็นรากของกระบวนการยุติธรรม และเท้าที่อยู่เหนืองูนั้น แสดงถึงการต่อต้านต่อสิ่งชั่วร้าย
รูปปั้น Lady Of Justice ไม่ได้มีข้อมูลที่แน่ชัดว่าใครเป็นผู้ริเริ่มนำมาใช้ และใช้ครั้งแรกในตอนไหน แต่เท่าที่ค้นคว้าได้ มันถูกนำมาติดตั้งในหลายพื้นที่ของอเมริกาเหนือ ในช่วงปี ค.ศ. 1800-1900 และแพร่หลายไปในหลายประเทศ หลายทวีป แทบจะทั่วทุกมุมโลก อาจจะเป็นในรูปแบบที่ต่างออกไปบ้าง และยังคงสัญลักษณ์เดิมของตาชั่งและดาบในมืออยู่เสมอ จนเราเข้าใจได้ว่านี่คือภาพแทนความยุติธรรม
ข้อมูลจาก : The Matter
