การเรียกค่าสินไหมทดแทนในคดีอาญา ตามมาตรา 44/1 ถือเป็นคดีแพ่งที่เกี่ยวเนื่องกับคดีอาญาเป็นการเรียกค่าสินไหมทดแทนเพื่อละเมิดอันเนื่องมาจากการกระทำความผิดทางอาญา โดยผู้เสียหายไม่จำต้องฟ้องเป็นคดีแพ่งอีก และไม่ต้องเสียค่าขึ้นศาล
ในคดีอาญาที่พนักงานอัยการเป็นโจทก์ ถ้าผู้เสียหายมีสิทธิที่จะเรียกเอาค่าสินไหมทดแทน เพราะเหตุได้รับอันตรายแก่ชีวิต ร่างกาย จิตใจ หรือได้รับความเสื่อมเสียต่อเสรีภาพในร่างกาย ชื่อเสียง หรือได้รับความเสียหายในทางทรัพย์สิน อันเนื่องมาจากการกระทำความผิดของจำเลย ผู้เสียหายจะต้องยื่นคำร้องต่อศาลที่พิจารณาคดีอาญา ในกรณีที่พนักงานอัยการเป็นโจทก์ เพื่อขอให้ศาลบังคับจำเลยชดใช้ค่าสินไหมทดแทนแก่ตนก็ได้ ตามมาตรา 44/1
ผู้เสียหายต้องยื่นคำร้องก่อนเริ่มสืบพยาน ในกรณีที่ไม่มีการสืบพยาน เช่น จำเลยรับสารภาพ ให้ยื่นคำร้องก่อนศาลวินิจฉัยชี้ขาดคดี ม.44/1 ว.2
คำร้องเรียกค่าสินไหมทดแทน ถือเป็นคำฟ้องตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง และผู้เสียหายอยู่ในฐานะโจทก์ในคดีส่วนแพ่ง แต่คำร้องดังกล่าวไม่อยู่ภายใต้บังคับมาตรา 172 ป.วิ.พ. เพราะกฎหมายได้บัญญัติไว้โดยเฉพาะแล้วว่า คำร้องดังกล่าวต้องแสดงรายละเอียดตามสมควรเกี่ยวกับความเสียหายและจำนวนค่าสินไหมทดแทนที่เรียกร้อง และหากศาลเห็นว่าคำร้องนั้นยังขาดสาระสำคัญบางเรื่อง ศาลอาจมีคำสั่งให้ผู้ร้องแก้ไขคำร้องให้ชัดเจนก็ได้
คำร้องตามมาตรา 44/1 จะมีคำขอประการอื่นที่ไม่ใช่คำขอบังคับให้จำเลยชดใช้ค่าสินไหมทดแทนอันเนื่องมาจากการกระทำความผิดของจำเลยในคดีอาญาไม่ได้ และต้องไม่ขัดหรือแย้งกับคำฟ้องในคดีอาญาที่พนักงานอัยการเป็นโจทก์ เช่น ผู้เสียหายจะเรียกค่าสินไหมทดแทนจากจำเลย โดยอ้างว่าจำเลยกระทำความผิดฐานอื่นนอกจากที่พนักงานอัยการฟ้องไม่ได้ ม.44/1 ว.3
ในกรณีที่พนักงานอัยการได้เรียกทรัพย์สินหรือราคาคืนตามมาตรา 43 แล้ว ผู้เสียหายจะยื่นคำร้องเพื่อเรียกทรัพย์สินหรือราคาทรัพย์สินซ้ำอีกไม่ได้ เท่านั้น แต่ผู้เสียหายยังคงมีสิทธิเรียกค่าสินไหมทดแทนตามมาตรา 44/1 ได้ ถ้าหากมี ถือเป็นการเรียกร้องคนละส่วนกัน แต่ถ้าพนักงานอัยการไม่ได้เรียกตามมาตรา 43 ผู้เสียหายก็เรียกได้ทั้งหมด พร้อมดอกเบี้ยด้วย
คดีอาญาแม้จะอยู่ในอำนาจของศาลแขวง ผู้เสียหายสามารถเรียกค่าสินไหมทดแทนตามมาตรา 44/1 เกิน 300,000 บาทได้ ศาลแขวงก็มีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีได้ เพราะมาตรา 44 ให้ขอรวมมากับคดีอาญาก็ได้
ผู้เสียหายสามารถยื่นคำร้องได้โดยไม่ต้องเสียค่าธรรมเนียมศาล เว้นแต่ในกรณีที่ศาลเห็นว่าผู้เสียหายเรียกเอาค่าสินไหมทดแทนสูงเกินสมควร หรือดำเนินคดีโดยไม่สุจริต ตาม ม.253
